ชีวิตแบบคนชั้นกลาง

ย้อนหลังไปสมัยที่ผมยังเป็นเด็กคือประมาณ 50 ปีมาแล้ว    ผู้คนในสังคมไทยสำหรับผมดูเหมือนจะแบ่งออกเป็นสองกลุ่มเท่านั้นคือ    คน  “ร่ำรวย”  ซึ่งสัญลักษณ์ที่เห็นได้อย่างชัดเจนก็คือ   การที่พวกเขามี   “ข้าทาสบริวารหรือคนดูแลรับใช้”  นอกเหนือไปจากบ้านและทรัพย์สินเงินทองที่แสดงถึงความมั่งคั่งเมื่อเทียบกับเพื่อนบ้านที่อยู่ติดกันหรือไม่ไกลจากกัน   อีกกลุ่มหนึ่งก็คือ  คน  “ยากจน”  ที่ต้องทำงานทุกอย่างเองหรือทำงานรับใช้ให้กับคนรวย   นอกจากนั้น  พวกเขามักจะอาศัยอยู่ในบ้านที่ทรุดโทรม   ชีวิตประจำวันของพวกเขาวนเวียนอยู่กับการทำงานและไม่เคยท่องเที่ยวไปในที่ไกล ๆ  ไม่ต้องพูดถึงการไปต่างประเทศ  แน่นอน  ผมอยู่ในกลุ่มหลัง

การใช้ชีวิตแบบ  คนรวย – คนจน  ในสังคมไทยจะเปลี่ยนแปลงไปอย่างไรผมเองไม่ได้สังเกตมากนักจนกระทั่งผมได้ไปเรียนปริญญาเอกที่สหรัฐอเมริกาและกลับมาในราวปี  2529 หรือประมาณ กว่า 20 ปีมาแล้ว   ผมเริ่มรู้สึกว่าการใช้ชีวิตที่เมืองไทยของผมเริ่มคล้ายกับการใช้ชีวิตสมัยที่ผมเรียนอยู่ที่อเมริกา   ประเด็นที่เหมือนกันและรู้สึกได้มากที่สุดก็คือ  ข้อหนึ่ง  ผมมีรถและขับเอง  ข้อสอง   ผมต้องไปจ่ายตลาดในซุปเปอร์มาร์เก็ตสมัยใหม่ทุกสัปดาห์แบบที่ผมทำอยู่ที่เมืองนอก   การเข็นรถและรอจ่ายเงินที่ทางออกของซุปเปอร์มาร์เก็ตนั้น  ทีแรกผมไม่ได้รู้สึกว่ามันเป็นเรื่องสำคัญอะไรนักจนได้อ่านเจอข่าวที่นาย  ซัลแมน  รัชดี  นักเขียนชื่อดังชาวอังกฤษที่เขียนเรื่อง  Satanic Verses ที่ถูกผู้นำทางศาสนาอิสลามของอิหร่านตัดสินว่าหมิ่นศาสนาและสั่ง  “ประหาร” ทำให้เขาต้องหลบซ่อนตัว   เขาให้สัมภาษณ์ว่า  เขารู้สึกว่าไม่ได้ลำบากอะไรมากนักยกเว้นแต่ว่าชีวิตประจำวันที่เขาต้องจ่ายตลาดในซุปเปอร์มาร์เก็ตของเขานั้นขาดหายไป

หลังกลับจากอเมริกา  ผมเริ่มเห็นชัดขึ้นเรื่อย ๆ  ว่าในสังคมไทยนั้น   เรากำลังมีคนกลุ่มที่สามที่เรียกว่า  “คนชั้นกลาง”   คนกลุ่มนี้ที่รวมถึงตัวผมด้วยนั้น  มีชีวิตที่ค่อนข้างเป็นอิสระและไม่ได้มองหรือสนใจคนรวยหรือคนชั้นสูงอย่างที่เคยเป็น  ประการสำคัญก็คือ  คนกลุ่มนี้มักมีการศึกษาที่ดีไม่แพ้คนชั้นสูง   ในเรื่องของเงินทองหรือทรัพย์สินนั้น   คน ชั้นกลางเริ่มมีงานที่สามารถทำเงินได้มากจนสามารถใช้จ่ายซื้อทรัพย์สินหรือ ของใช้ที่จำเป็นแบบที่คนรวยเท่านั้นที่สามารถซื้อได้ในสมัยก่อน   เพียงแต่ว่าบ้านหรือรถยนต์นั้นอาจจะไม่หรูหราเท่า   พวกเขาเริ่มท่องเที่ยวไปในที่ไกล ๆ  และต่างประเทศ   สิ่งที่แตกต่างกันก็คือ  ดูเหมือนว่าพวกเขาจะไม่มี   “ข้าทาสบริวาร”  หรือคนที่ทำงานให้มากมายอย่างคนรวย   พวกเขามักทำทุกอย่างที่ทำได้เองและใช้บริการที่ทำยากจาก  “มืออาชีพ” เช่น  การทำผม  การซ่อมแซมเครื่องใช้ในบ้าน และการทำอาหาร

คนชั้นกลางที่ผมเห็นและที่ผมเป็นสมาชิกอยู่นั้น   สามารถใช้สินค้าและบริการทุกอย่างได้เท่ากับคนชั้นสูงและมีทรัพย์สินที่จำเป็นเช่นบ้าน  รถยนต์   เครื่องเสียง  และอื่น ๆ  ที่ให้ความสุขกับชีวิต    สิ่งที่แตกต่างก็คือ   เขาใช้มันได้ในราคาที่ต่ำกว่ามากเนื่องจากเทคโนโลยีที่ก้าวหน้าขึ้นมาก   คุณภาพของสิ่งที่เขาใช้อาจจะต่ำกว่าบ้างแต่มันมักจะมีสมรรถภาพเกิน  90%  เมื่อเทียบกับสิ่งที่คนชั้นสูงใช้    สิ่งที่แตกต่างจริง ๆ  บางทีก็คือยี่ห้อหรือภาพพจน์เท่านั้น

การใช้ชีวิตแบบคนชั้นกลางนั้น  ถ้าจะเขียนก็คงเป็นหนังสือทั้งเล่มได้   แต่ผมจะลองไล่รายการเด่น ๆ  บางอย่างที่บ่งบอกว่าเป็นสัญลักษณ์หรือเป็นแนวทางที่คนชั้นกลางส่วนใหญ่ทำกัน    คนชั้นกลางนั้นอาจจะดูได้จากการใช้รถยนต์    ถ้าเป็นรถของตัวเองพวกเขามักจะใช้รถยี่ห้อประเภท  โตโยต้าหรือฮอนด้า   บ้านของพวกเขามักจะไม่อยู่ในหมู่บ้านที่หรูหราและเป็นบ้านขนาดเล็กที่มีห้องพอดีกับจำนวนสมาชิก   เสื้อผ้าที่สวมใส่นั้นมักจะไม่ใช่จากยี่ห้อดังของต่างประเทศและถ้าจะเป็นก็มักเป็นสินค้าเลียนแบบ    นาน ๆ  ครั้งพวกเขาก็ซื้อสินค้ามียี่ห้อจริง ๆ  แต่ในราคาลดแบบ  “แกรนด์เซล”  คนชั้นกลางจำนวนมากไม่ได้ท่องเที่ยวมากนัก   คนที่ท่องเที่ยวบ่อยก็จะใช้บริการของโรงแรมระดับอย่างมากก็สามดาว    ถ้าต้องบินก็จะใช้บริการที่นั่งแบบประหยัด  งานอดิเรกของคนชั้นกลางที่ทำกันมากขึ้นเรื่อย ๆ  ก็คือการออกกำลัง  เช่น  การเต้นแอโรบิกและการตีกอล์ฟ   ซึ่งถ้าจะทำ   พวกเขาก็มักจะเลือกสโมสรหรือสนามที่มีค่าใช้จ่ายไม่สูงนัก

สัญลักษณ์ของการใช้ชีวิตแบบคนชั้นกลางบางอย่างที่น่าสนใจน่าจะรวมถึงสิ่งต่อไปนี้   เรื่องแรกที่ผมคิดว่าชัดเจนมากก็คือสิ่งที่ผมพูดไปแล้วนั่นคือ   การเข็นรถจ่ายตลาดในซุปเปอร์มาร์เก็ตเป็นประจำ     การขับรถและรับโทรศัพท์เองทั้งที่เป็นผู้บริหารชั้นสูงในองค์กรขนาดใหญ่อย่างที่วอเร็น บัฟเฟตต์  ทำนั้น   ผมคิดว่าเป็นสัญลักษณ์ที่ชัดเจนว่าเขาใช้ชีวิตแบบคนชั้นกลาง  เช่นเดียวกัน    คนที่กินอาหารจานด่วนอย่างเป็นเรื่องปกติและชอบที่จะกินอาหารตามร้านอาหารที่ไม่หรูหราแต่ราคาไม่แพงก็เป็นนิสัยของคนชั้นกลาง

ถ้าจะมองลึก ๆ  จริง ๆ  แล้ว  หลักการสำคัญของคนชั้นกลางก็คือ  การใช้ชีวิตที่ค่อนข้างจะ   “เต็มที่”   ในราคาที่ประหยัด   พวกเขาชอบความสะดวกสบายแต่ชอบทำอะไรด้วยตนเองมากกว่าที่จะต้องพึ่งพิงคนอื่น   พวกเขามักมีความคิดที่เป็นอิสระเสรีไม่ชอบความเป็นเจ้าขุนมูลนายที่จะต้องมีบริวารพินอบพิเทา

การใช้ชีวิตแบบคนชั้นกลางนั้น   แน่นอน  อย่างน้อยคุณจะต้องมีรายได้หรือความมั่งคั่งแบบคนชั้นกลาง    การใช้ชีวิตแบบคนชั้นสูง   อย่างน้อยคุณก็ต้องมีรายได้หรือความมั่งคั่งแบบคนชั้นสูง    ประเด็นที่น่าสนใจก็คือ    การใช้ชีวิตนั้นเป็นเรื่องของความเคยชินหรือเป็นเรื่องของความพึงพอใจของเราเองด้วย    ดังนั้น  ในโลกปัจจุบันที่คนชั้นกลางมีโอกาสมากขึ้นในการทำมาหากิน  ทำให้มีคนชั้นกลางจำนวนมากกลายเป็นคนร่ำรวยแบบคนชั้นสูง    คนเหล่านี้   ถ้าเป็นอดีต   พวกเขาก็มักจะปรับมาตรฐานการดำรงชีวิตให้เป็นแบบคนชั้นสูง    แต่ในปัจจุบันผมเห็นว่า   มีคนรวยยุคใหม่จำนวนมากไม่ได้ปรับวิถีชีวิตจากแบบคนชั้นกลางเป็นคนชั้นสูง   พวกเขามีความสุขที่จะอยู่แบบคนชั้นกลางต่อไป    ดังนั้น   บางทีเราอาจจะพบคนบางคนในหมู่คนที่ใช้ชีวิตธรรมดามากทั้งที่เขามีความมั่งคั่งสูงมาก   และคนทั่วไปก็ไม่รู้เนื่องจากไม่มีอะไรที่แสดงถึงความมั่งคั่งของเขา    ในสหรัฐ  มีการศึกษาและพบว่ามีคนแบบนี้จำนวนมาก   ในเมืองไทยเอง  ผมก็รู้จักคนแบบนี้หลายคน  แต่คนกลุ่มหนึ่งที่ผมสังเกตเห็นว่าเกือบทุกคนมักจะใช้ชีวิตแบบคนชั้นกลางไม่ว่าเขาจะมีความมั่งคั่งแค่ไหนก็คือ  Value Investor  พันธุ์แท้  ไม่ว่าจะเป็นที่อเมริกาหรือในประเทศไทย   บางทีนี่อาจจะเป็นการ  “เลือกทางธรรมชาติ”  นั่นก็คือ   คุณไม่มีทางเป็น  Value Investor ที่ประสบความสำเร็จสูงมากได้ถ้าคุณไม่ได้ใช้ชีวิตแบบคนชั้นกลาง                

23  กุมภาพันธ์  2552